Pojęcie stresu jest bardzo szerokie. To reakcja ciała na pewne zdarzenia albo bodźce, która zaburza wewnętrzną harmonię i równowagę. Stres oksydacyjny wiąże się z nieprawidłowymi proporcjami między ilością wolnych rodników a antyoksydantami. Obie substancje są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego ciała, jednak ich nadmiar może wywoływać wiele negatywnych reakcji, a tym degenerację komórek i stany chorobowe.
Co to jest stres oksydacyjny? Aby zrozumieć przyczyny powstawania zjawiska nazywanego stresem oksydacyjnym, trzeba zrozumieć dwa kluczowe pojęcia, takie jak: wolne rodniki, określane też jako oksydanty oraz antyoksydanty. Skąpy stan wiedzy na temat tych substancji niesie ze sobą negatywne skutki, szybsze starzenie się społeczeństw i zapadalność na różnego rodzaju choroby, w tym te ciężkie i przewlekłe, jak nowotwory czy niewydolność krążenia.
Wolne rodniki – co to jest?
Wolne rodniki to w języku chemicznym pochodne tlenu, które powstają w wielu procesach życiowych człowieka. Tworzą się między innymi podczas oddychania, przebywania na słońcu, sytuacji stresowych lub jako następstwo chorób. Naukowcy określają wolny rodnik jako samotny atom, złożony z jednego elektronu, który szybko i skutecznie musi znaleźć swoją parę. Jeśli tak się nie dzieje, dochodzi do patologii, a agresywne rodniki atakują cały organizm. Antyoksydanty, czyli inaczej antyutleniacze, zwalczają je i neutralizują.
Wolne rodniki same w sobie nie są złe, ale ich niekontrolowany napływ ma dla człowieka negatywne skutki. Zakłócona równowaga przejawia się postępującym procesem niszczenia komórek, starzenia, zaburzeniami widzenia, zaćmą, a nawet wystąpieniem nowotworów czy chorób układu krwionośnego. Wolne rodniki powstają nie tylko jako efekt oddychania- ich solidną porcję otrzymujemy każdego dnia wraz z przetworzoną żywnością, dymem tytoniowym, smogiem, promieniowaniem jonowym.
Antyoksydanty w walce z wolnymi rodnikami
Przeciwutleniacze są niezastąpione w zwalczaniu nadmiaru wolnych rodników. Substancje te trafiają do organizmu przez żołądek i dzielą się na sztuczne, jak kwasy tłuszczowe i askorbinowy oraz naturalne czyli witaminy i pierwiastki z warzyw, owoców i innych produktów. Dzięki ich obecności komórki całego ciała mają niezawodną barierę ochronną.
Dobroczynne działanie antyoksydantów można obserwować tylko wtedy, gdy ich ilość i jakość jest zgodna z faktycznym zapotrzebowaniem organizmu. Samodzielne dawkowanie sztucznych suplementów bez konsultacji z lekarzem może jednak przynieść efekt odwrotny do zamierzonego!
Stres oksydacyjny – objawy
Nie jest łatwo jednoznacznie samemu stwierdzić, czy w organizmie występują zaburzenia równowagi wewnętrznej i stres oksydacyjny. Najbardziej miarodajne jest badanie krwi – to właśnie z niego można precyzyjnie odczytać ilości oraz określić poziom ryzyka. Badanie na obecność wolnych rodników warto wykonywać regularnie, by zminimalizować ich szkodliwe działanie. Jak rozpoznać stres oksydacyjny – to częste pytanie osób zaniepokojonych pogarszającym się stanem zdrowia.
Stres ten przejawia się na wiele sposobów. Może to być uporczywy ból głowy, nawracające bóle mięśniowe, nieprawidłowe trawienie pokarmów, biegunki, zaparcia oraz problemy skórne, takie jak wypryski, wysypki, plamy. Wiele osób przez lata cierpi na zaburzenia koncentracji, chroniczne zmęczenie oraz brak energii, ale rzadko kiedy te objawy są kojarzone ze stresem oksydacyjnym. Objawy tymczasem nasilają się, prowadząc do poważniejszych chorób takich jak niedokrwienie, osteoporoza, łuszczyca, astma, cukrzyca i zatrucia, a nawet niepłodność.
Stres nie bierze się znikąd
Przyczyn stresu oksydacyjnego jest wiele – jest to wynik pewnych procesów zachodzących wewnątrz organizmu, ale też często pacjenci wywołują go sami! Zła dieta pełna fast foodów lub gotowej żywności, palenie, picie alkoholu, siedzący tryb życia, nadmierne opalanie się – to tylko niektóre z nich. Wielu ludzi nie przykłada żadnej wagi do tego, co je, a takie błędy żywieniowe drogo kosztują. Agresywne i niekontrolowane namnażanie się wolnych rodników z każdym dniem coraz intensywniej niszczy strukturę komórek i genów, narażając je na deformacje i osłabienie.
Gdy w organizmie brakuje przeciwutleniaczy, następuje reakcja łańcuchowa, w której ofiarami padają w pierwszej kolejności zdrowe komórki i geny. Wolne rodniki mnożą się w szybkim tempie, niszcząc strukturę białek komórkowych i osłabiając wszystkie narządy. Stres oksydacyjny to nic innego jak skutek niedoborów witamin z grupy B, witaminy A, C oraz polifenoli, flawonoidów i karotenoidów. Aby go uniknąć, warto wdrożyć w życie kilka podstawowych zasad.
Dobra dieta to podstawa
Jeśli po badaniu krwi okazuje się, że poziom wolnych rodników jest wysoki i zagraża zdrowiu, warto od razu sięgnąć po sprawdzone, skuteczne metody. Jedną z nich jest dieta warzywno-owocowa oparta na prostych, ogólnodostępnych produktach. Doskonałym źródłem antyoksydantów są tu znane i lubiane warzywa, w szczególności kapusta, brokuły, marchew, dynia, czosnek, cukinia, czerwona papryka. Nieocenione są też: seler, pietruszka, pomidory i kalafior.
Codzienne posiłki warto też wzbogacić w owoce, takie jak rodzime jabłka, gruszki, winogrona oraz egzotyczne pomarańcze, cytryny, grejpfruty, arbuzy. Dopełnieniem i świetną przekąską są orzechy włoskie, laskowe, ziemne, pistacjowe. W walce z wolnymi rodnikami nie wolno też zapominać o prawidłowym nawadnianiu organizmu, czyli od 1,5 do 2 litrów dziennie, w tym zielone herbaty, soki świeżo wyciskane oraz kiszonki z buraka, kapusty, ogórków.
Zbawienne działanie flawonoidów
Stres oksydacyjny może być rezultatem niedoboru flawonoidów, które uznawane są za jeden z ważniejszych przeciwutleniaczy. Naukowcom udało się już wyodrębnić ponad 4 tysiące różnych flawonoidów o szerokim spektrum działania. Są wśród nich antyoksydanty, jak też substancje przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe! Gdzie szukać flawonoidów? Są one obecne przede wszystkim w kwiatostanie, kłączach, listkach oraz nasionach różnych owoców i to właśnie one są odpowiedzialne za barwę skórki owocowej.
Flawonoidy to naturalna bariera ochronna roślin – dzięki nim są one mocniejsze i odporne na działanie różnych czynników z zewnątrz. Ich właściwości przenikają też wraz z pokarmem do organizmu człowieka, chroniąc przed toksynami, nowotworami, stanami zapalnymi i różnego rodzaju wirusami. Obok warzyw i owoców, występują w gorzkiej czekoladzie, czerwonym winie i niektórych rodzajach herbaty.
Stres oksydacyjny – leczenie
Nic nie zastąpi prawidłowej diety w zwalczaniu stresu oksydacyjnego, ale w najtrudniejszych przypadkach leczenie polega na zastosowaniu środków farmakologicznych oraz suplementów diety w postaci gotowych preparatów witaminowych. Taka bomba odżywczych substancji skutecznie wspiera organizm i eliminuje nadmiar wolnych rodników.
W profilaktyce i leczeniu nadmiaru wolnych rodników bardzo ważny okazuje się zwykły, codzienny ruch. Aktywizacja mięśni poprzez gimnastykę, ćwiczenia rozciągające, jogę, pilates, taniec lub bieganie daje oszałamiające rezultaty i pobudza wszystkie organy wewnętrzne, a szczególnie serce, płuca oraz mózg. Toksyny i wolne rodniki wydzielane są razem z potem, więc regularny ruch czyni cuda i jest świetną alternatywą dla tradycyjnego leczenia.
Stres oksydacyjny –lepiej zapobiegać niż leczyć
Stres oksydacyjny – jak go uniknąć? Pytają często osoby skarżące się na stany chronicznego zmęczenia, osłabioną odporność lub nawracające choroby. Metod jest wiele, ale najważniejsze to zmiana nawyków na stałe. Nie chodzi o jednorazowy post ani kilkudniowe zażywanie suplementów, lecz o naukę prowadzenia regularnego tryby życia, opartego o zdrową dietę oraz aktywność fizyczną.
Zdrowie i równowaga w organizmie to wynik działania antyoksydantów, takich jak witaminy, glutation, koenzymu Q, a także selenu, cynku zawartych w warzywach i owocach. Pozornie oczywiste, a jednak rzadziej stosowane działanie to stosowanie odpowiednich kremów do ochrony przed promieniami ultrafioletowymi i… spokojny, niezakłócony sen.
Photo by Vladislav Muslakov on Unsplash
Jeszcze nie ma komentarzy