Od zarania dziejów w społeczeństwach całego świata pojawiały i pojawiają się osoby o nieprzeciętnej wrażliwości. Takie jednostki bardzo intensywnie przeżywają emocje, różne wydarzenia oraz sytuacje. Bywa też, że mają wyostrzone zmysły dotyku, smaku, węchu oraz wzroku. Doświadczają przez to rzeczywistości zupełnie inaczej niż inni. Wielu z nich zadaje sobie pytanie, czy wrażliwość to dar czy przekleństwo?
Jeszcze w dziewiętnastym wieku w powszechnym użyciu było określenie: egzaltowany. Słowo egzaltacja doskonale oddaje istotę problemu, jakim jest nadwrażliwość i przesadne wyrażanie własnych emocji lub przekonań. Jeszcze w czasach burzliwego romantyzmu bycie egzaltowanym było szalenie modne, podobnie zresztą jak kontrowersyjna fascynacja samobójstwem. Dziś to słowo wyszło z użycia, a przymiotnik: wrażliwy często ma negatywne zabarwienie jako charakterystyka osoby, która nie umie się przystosować do sytuacji.
Nadwrażliwość dziś
Wysoka wrażliwość na różne bodźce zewnętrzne jest dziś spotykana równie często jak kiedyś. W nowoczesnej psychologii problem ten zostaje dość dokładnie zbadany i opisany. Osoby zmagające się z nadwrażliwością mogą sięgnąć po wiele technik, dzięki którym ich życie stanie się lżejsze, a najbliżsi zrozumieją powagę sytuacji.
Nadwrażliwość sensoryczna lub emocjonalna to nic innego jak pewien rodzaj dysfunkcji. Nadmiar doświadczeń wywołuje u osób nadwrażliwych uczucie kompletnej dysharmonii. W konsekwencji pojawia się stres, stany lękowe, choroby układu krwionośnego i serca. Możliwe są też zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego oraz wiele innych negatywnych następstw.
Rodzaje nadwrażliwości
Pod pojęciem nadwrażliwości kryje się wiele różnych znaczeń, a termin ten można stosować w odniesieniu do sfery psychiki oraz ciała. W medycynie nadwrażliwy jest ten, kogo organizm źle reaguje na kolejne dawki antygenów. Nadwrażliwość sensoryczna wiąże się zaś w dużej mierze z dysfunkcjami w zakresie koordynacji ruchowej, dekoncentracją i wzmagającym się stanem niepokoju.
Nadwrażliwość emocjonalna odnosi się do sfery emocji. Jest to stan ogromnego podniecenia, zdenerwowania, smutku, czasem złości lub radości. W kręgach psychologów mówi się, że osoba nadwrażliwa czuje podwójnie, zużywając tym samym wielkie podkłady cennej energii życiowej. Bywa, że nadwrażliwcy nie potrafią się relaksować, a każda sytuacja wywołuje w nich falę nowych, trudnych emocji.
Wrażliwość a inteligencja emocjonalna
Nie od dziś wiadomo, że osoby nadwrażliwe mają bogate życie wewnętrzne i potrafią odczuwać rzeczywistość bardziej intensywnie niż inni. Wiąże się to z faktem, że ci z pozoru nerwowi i nieopanowani wrażliwcy mają bardzo wysoki poziom EQ, czyli inteligencji emocjonalnej. Tym samym są bardziej empatyczni niż inni.
Osoba nadwrażliwa widzi i czuje więcej – dotyczy to każdej sfery życia. Rozkwitające pąki róż, zapach świeżo upieczonej szarlotki w domu rodzinnym albo zmieniające się kształty chmur to coś, na co większość ludzi nie zwraca w ogóle uwagi. Tymczasem osoby nadwrażliwe chłoną życie pełną piersią od najmłodszych lat, co jest dla nich jednocześnie radością i przekleństwem.
Wady wrodzone a nadwrażliwość
Wysoka wrażliwość bywa też związana z chorobami i wadami wrodzonymi. Gdy od najmłodszych lat dziecko wpada w popłoch, słysząc głośne dźwięki telewizora, istnieje przypuszczenie, że ma nadwrażliwość słuchową. Podobnie jest z obrazem lub smakiem – są osoby, które nie tolerują nadmiaru światła słonecznego albo poczęstowane zbyt pikantnym daniem niemal od razu dostają bólu głowy.
Bywa też, że nadmierna wrażliwość to efekt chorób przewlekłych i schorzeń, takich jak cukrzyca, autyzm lub ADHD. Gdy ciało jest poddane długotrwałemu i bolesnemu procesowi leczenia, mózg musi na nowo definiować granice bólu. Kiedy ten próg zostaje przekroczony, o nadwrażliwość wcale nie trudno.
Dotyk niejedno ma imię
Nadwrażliwość sensoryczna i unikanie dotyku jest dużym problemem wielu osób – zarówno dorosłych, jak i noworodków. Jak wynika z międzynarodowych badań na przestrzeni dekad, ludzie mają taką samą strukturę receptorów dotyku, ale każdy z nas ma inną skalę odczuwania intensywności bodźców, takich jak: głaskanie lub uderzenie. Inaczej też czujemy temperaturę, dlatego to, co jednym wydaje się chłodne, drudzy mogą odbierać jako ciepłe.
W ciągu życia rozwijamy w sobie różne mechanizmy obronne i adaptujemy się do zmieniającego się otoczenia. Zimą niektórzy hartują ciało zimną wodą, a latem – gorącą, by pobudzić receptory i zniwelować nadmierną wrażliwość. Nie zawsze jednak można w tak trywialny sposób przywrócić sobie zdolność do normalnego funkcjonowania. Wśród popularnych i cenionych metod walki z nadwrażliwością wymienia się leczenie dotykiem oraz masaż. Stosowanie farmaceutyków to ostateczność, po którą sięgają terapeuci w najtrudniejszych przypadkach.
Ta niezwykła noradrenalina
Emocjonalne rozchwianie i nadwrażliwość bywają często skutkiem nieprawidłowego wydzielania hormonu zwanego noradrenaliną. To właśnie ten związek chemiczny sprawia, że mamy siłę do podejmowania wszelkich działań, a nasze serce pracuje harmonijnie i prawidłowo. Noradrenalina ułatwia pracę komórek, usprawnia ją i stymuluje wiele organów, w tym mózg czy układ pokarmowy.
Gdy następuje wahanie poziomu noradrenaliny, stajemy się niespokojni, a nasze ciało szybko wysyła nam różne niepokojące sygnały. Osoby nadwrażliwe miewają więc problemy ze spadkiem ciśnienia tętniczego, spadkami stężenia glukozy we krwi czy nawet z trawieniem, a to z kolei sprawia, że łatwo jest popaść w stan rozchwiania emocjonalnego. Czasami badanie poziomu noradrenaliny może więc być punktem zwrotnym w życiu osoby nadwrażliwej. A jak można podnieść jej poziom w organizmie? Bardzo niedoceniona, a zarazem pomocna jest praca nad oddechem, co wspomaga też koncentrację.
Wrażliwość poety i artysty malarza, czyli o nadwrażliwości inaczej
Wielcy poeci oraz charyzmatyczni przywódcy zwykle bywali nadwrażliwi, a mimo to wielu z nich doczekało się uznania, sławy i zrozumienia. Egzaltowany, znaczyło też: ekscentryczny, niedostosowany, nieprzewidywalny, a mimo to osoby te cieszyły się w swoich kręgach popularnością i zwracały na siebie uwagę. Co prawda, epoka romantycznych uniesień i emocjonalnych doświadczeń już dawno przeszła do historii, jednak wielu nowoczesnych artystów wciąż boryka się z nadwrażliwością. To właśnie te zmagania z emocjami i własną niedoskonałością sprawiają, że twórcy szukają ujścia swoich lęków i odczuć, wydając tomy książek, serie dzieł malarskich, tworząc filmy lub fotoreportaże. Na ulicach powstają spontaniczne graffiti, a w programach typu talent-show na masową skalę widać ludzi nadwrażliwych, a jednocześnie pełnych pasji i empatii.
Dla innych nadwrażliwość bywa prawdziwą zmorą, utrudniającą codzienne funkcjonowanie. To właśnie ona jest bezpośrednią przyczyną konfliktów w życiu osobistym i na gruncie zawodowym i to przez nią pojawiają się kłopoty ze snem, zaburzenia łaknienia, stres oraz depresja. Nadmiar bodźców przytłacza i może prowadzić do różnego rodzaju zahamowań, frustracji czy wybuchów gniewu. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze problem leży po stronie osoby uznawanej za nadwrażliwą, a na całokształt naszych zachowań ma wpływ otoczenie, słowem: im więcej nieprzychylnych ludzi wokół, tym bardziej rośnie ryzyko niekontrolowanych wybuchów oraz trudność w opanowaniu emocji.
Jak sobie radzić z nadwrażliwością?
Są proste sposoby na to, by określić, czy jesteśmy nadwrażliwi, czy nie. Jednym z nich jest test na wrażliwość emocjonalną. Takie kwestionariusze można znaleźć na wielu stronach internetowych lub zgłosić się do terapeuty, który przygotuje dla nas odpowiedni zestaw pytań. Szczególnym rodzajem testu jest HSP, czyli z języka angielskiego, Highly Sensitive Person – test na osobowość nadwrażliwą. Taki kwestionariusz opiera się na zestawie pytań, z odpowiedziami na zasadzie twierdzenia lub przeczenia.
Na gruncie polskim upowszechniło się określenie WWO, czyli Wysoko Wrażliwa Osobowość. Poziom wrażliwości można zbadać analogicznie jak w przypadku testów HSP, a dzięki szczerym odpowiedziom można też odkryć pewne nienazwane dotąd problemy i wybrać właściwy kierunek przeciwdziałania niekontrolowanym wybuchom emocji.
Photo by Aarón Blanco Tejedor on Unsplash
Jeszcze nie ma komentarzy